Het carnaval van Los Indianos

La Palma's omarming van Cuba

Dit is het festival Día de Los Indianos, dat elk jaar op carnavalsmaandag wordt gehouden op Isla Bonita als belangrijkste eerbetoon aan de relatie met Cuba.
Dit eigenaardige feest is een parodie op de aankomst van de Canarische Eilandbewoners die in de 18e, 19e en 20e eeuw beladen met goud, juwelen en bedienden terugkeerden uit Latijns-Amerika. Dit enthousiasme wordt vertaald in exclusieve ontwerpen van witte kostuums en een oneindig aantal accessoires die herinneren aan de weelde van de rijke sociale klasse die graag pronkte met hun rijkdom. Zo wordt het carnaval van La Palma gekenmerkt door elegantie ‘omdat we ons hier niet verkleden’, zegt het hoofd van de Gemeentelijke Naaiwerkplaats, Raquel de Paz, ‘we kleden ons echt op voor Los Indianos’. Omdat het elk jaar opnieuw verrassen met de kostuums en accessoires deel uitmaakt van de drukte van een optocht die mensen leidt en aanmoedigt om mee te doen, totdat ze overweldigd worden door de euforie.

De familie Cabrera Santos, grote carnaval- en feestliefhebbers, besloot een parodie te maken op de emigranten die in de jaren 60 van de 20e eeuw terugkeerden uit Amerika. ‘Tijdens een bijeenkomst in de Real Club Náutico van La Palma kwamen ze op het idee om de maandag te wijden aan iets dat te maken had met het karakter van La Palma, omdat we hier allemaal familieleden hebben die naar Cuba of Venezuela gingen en vervolgens terugkeerden’, vertelt Manolo Cabrera, die toen 9 jaar oud was. Die eerste keer kleedden alleen de familie en een paar vrienden zich op, ‘maar wel,’ zegt Cabrera, ‘met de authentieke kleding en sieraden van de echte Indianos, die nog in de koffers werden bewaard’. Het gemeentebestuur van Santa Cruz de La Palma bedankte de familie in 2003 met een eenvoudig eerbetoon voor haar bijdrage aan het carnaval. 

Na die eerste keer groeide de viering spontaan dankzij het enthousiasme van de mensen, die zich er meteen mee identificeerden en het feest zich eigen maakten. Daarom deden elk jaar, zonder enige officiële aankondiging, Indianen uit de hoofdstad, andere gemeenten en de rest van de eilanden aan de viering mee. In het jaar 2000 bereikte het nieuws over de originaliteit van het carnaval van La Palma het vasteland dankzij publicaties zoals de tijdschriften El Viajero, van El País, National Geographic en de prestigieuze Britse krant The Guardian, die het tot de 10 beste van Europa rekende. Tegenwoordig verviervoudigt de bevolking van het eiland La Palma tijdens dit feest. Los Indianos begint op de middag van Carnavalszondag met Los Indianitos, een bijeenkomst voor de kleintjes om te genieten van deze unieke ontscheping. Op maandag verzamelen de families zich in hun huizen om zich bij het krieken van de dag op te kleden, aangezien de muziekgroepen zich vanaf 09.00 uur verzamelen rond de Alameda van de hoofdstad, de Plaza de Santo Domingo en de Plaza de España. Op het laatstgenoemde plein voeren de oprichters van de Escuela Municipal de Teatro (gemeentelijke toneelschool), Antonio Abdo en Pilar Rey, samen met de familie Cabrera La Espera op, een parodie op de ontvangst van de Indiano, die vanaf 9.30 uur plaatsvindt in het atrium van het stadhuis van Santa Cruz de La Palma. 

Een ander ontmoetingspunt is het huis van La Negra Tomasa, in de straat San José. Dit emblematische personage is zo prominent geworden dat de Indianos zich op de binnenplaats verdringen en 's ochtends vroeg de straat op gaan, ‘om mijn naam te roepen terwijl mijn schoondochter mijn make-up aanbengt’, zegt de man die haar tot leven wekt, Víctor Lorenzo Díaz Molina, beter bekend als Sosó. Er komt zodanig veel volk bijeen om me te zien vertrekken,’ geeft hij toe, ‘dat ze ondertussen een jeep sturen om me naar de haven te brengen, omdat ik er anders nauwelijks door kan’. Daar gaat ze aan boord van een boot en vaart rond de kust totdat ze terugkeert naar het Estación Marítima om de aankomst van de Indianos na te spelen. Ze wordt ontvangen door de burgemeester, het gemeenteraadslid voor Feesten en een menigte ‘die me zelfs deed huilen van ontroering wanneer ik ze zag’, zegt hij. Na 20 jaar uitstekende deelname aan het feest is Sosó in 2018 erkend door het gemeentebestuur, dat hem het Insignia de Oro de Santa Cruz de La Palma (gouden insigne van Santa Cruz de La Palma) heeft toegekend. In 2019 gaf de gemeenteraad van Santa Cruz de La Palma de vaste ontwerper van de gemeentelijke Theaterschool en Dansschool, Juan Carlos Martín de opdracht het kostuum van La Negra Tomasa te maken.. De kleding wordt gemaakt in de Gemeentelijke Naaiwerkplaats. 

Kleding is zo belangrijk voor het feest van Los Indianos dat de gemeenteraad van Santa Cruz de La Palma in 2006 de Indianos-cursussen lanceerde. ‘We wilden het zaadje planten om de kleding, de hoofdrolspeler van het feest, de waarde te geven die het verdient, door historici te raadplegen om ons zoveel mogelijk aan te passen aan de realiteit van die tijd,’ zegt De Paz. De ontwerpen zijn zo belangrijk dat er zelfs schoenen worden gevoerd die bij de kleding passen, er worden pama's, hoofdtooien en originele hoeden gemaakt en natuurlijk juwelen, Frans bont en alle luxe die getoond kan worden, ‘zoals Havana-sigaren, die heel typisch zijn’, voegt hij eraan toe. Deze rijkdom wordt ook weerspiegeld in de bankbiljetten die de kleding compleet maken, die uit de koffer, zakken en zelfs uit de hoeden steken. 

Op carnavalsmaandag neemt de vloed van in het wit geklede Indianos de hoofdstraten van de stad over, die autovrij worden gemaakt op het ritme van het feest van Los Indianos. Het gevolg dat La Negra Tomasa verwelkomt bij de haven, verplaatst zich via de Calle Real naar de Plaza de España, waar verschillende groepen de wachtende menigte vermaken met hun Cubaanse liederen. 

Het hoogtepunt van het feest vindt plaats rond de middag, wanneer La Negra Tomasa op het plein aankomt en haar luchtige dans uitvoert om de duizenden Indianos te verheerlijken die zich verzamelen om haar te verwelkomen. Daarna onthullen de burgemeester van de hoofdstad, de Cubaanse consul op de Canarische Eilanden en het gemeenteraadslid voor Feesten de plaquette die de Plaza de España voor één dag opnieuw omdoopt tot de Plaza de La Habana, een van de meest symbolische momenten. 

De gemeente Santa Cruz deelt  5.000 doosjes talkpoeder uit,  die de deelnemers naar elkaar gooien en elkaar van boven tot onder bestuiven, ter herinnering aan een geheime Cubaanse sekte uit de 19e eeuw, de ‘Ñañiguismo’–. Dit gebeurt vroeg in de middagop de Avenida de Los Indianos en tot in de vroege uurtjes van dinsdagochtend gaan de optredens van verschillende groepen door op de Plaza de La Alameda en in het Centrale Carnavalsgebied. Uiteindelijk is La Palma gevuld met Cuba en de herinnering aan het feest leidt ertoe dat ze elkaar het volgende jaar opnieuw omhelzen, zoals dat gebeurt bij geliefden die elkaar niet vergeten.